woord, zinsnede of (abstract) begrip dat enkele malen terugkeert in een verhaal of gedicht. Al naar gelang vorm en inhoud onderscheiden we statische en dynamische verhaalmotieven, compositiemotieven, leidmotieven en literair-historische motieven.

vorm van beeldspraak, waarbij een niet-menselijk object menselijke eigenschappen krijgt toegedicht.

in het klassieke (aristotelische) toneel de naam voor het tweede bedrijf, waarin de verwikkelingen op gang komen en de spanning wordt opgewekt.

‘versleten’ beeldspraak. Te vaak gebruikte beelden verliezen hun kracht. Dit geldt onder andere voor veel spreekwoorden. ‘Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens’ is ooit een erg originele uitspraak geweest. Nu is het een cliché, dat goede sprekers of schrijvers liever niet gebruiken.

I. dat wat niet gezegd mag worden. Eén van de elementen uit de discoursanalyse die een rol speelt bij de theorieën over hoe literaire communicatie tot stand komt. II. de controle op (literaire) teksten zoals die plaatsvindt onder totalitaire regimes.

ook: beginrijm. Rijm waarbij de klankovereenkomst aan het begin van de woorden zit:

vorm van humor. Milde spot, waarbij het vaak het tegenovergestelde gezegd wordt van wat eigenlijk wordt bedoeld. “Wat ben je vroeg vandaag!” tegen iemand die anderhalf uur te laat komt.

de zender bij literaire communicatie. Te onderscheiden van de (persoon van de) schrijver en van de verteller in een verhaal.

zie: artistieke waarde

stijlfiguur, waarbij iets op een verzachtende toon wordt gezegd, vaak met een humoristisch effect.