geleidelijk toenemen van klankvolume, aangeduid door het teken .

compositie over het lijdensverhaal van Christus, oorspronkelijk eenstemmig gezongen. Omstreeks de tiende eeuw werden de rollen van Christus, het volk, de verteller en andere personen over verschillende stemmen of groepen van stemmen verdeeld (koraal-passiemuziek). Ca.1500 werd de passiemuziek polyfoon bewerkt (motet-passiemuziek). De grote passies [..]

de vijfde toon (bovenkwint) van de diatonische toonladder; de op de dominant gebouwde akkoorden (dominant-drieklank, dominant-septiem- en dominant-none-akkoord) hebben een belangrijke harmonische functie.

compositie voor één of twee instrumenten, ontstaan als tegenstelling tot de cantate (gezongen muziek) bij de opbloei van de instrumentale muziek na 1600. Ca.1700 kon met twee vormtypen onderscheiden; de sonata da camera, een aan de suite verwant muziekstuk echter ook met delen zonder delen zonder danskarakter, en de sonata da chiesa (kerksonate), e [..]

de omvang van een zangstem of van een instrument, dus het geheel van de tonen die in het bereik liggen van een bepaalde stem. Soms wordt hierdoor aangeduid in welk register; laag, midden of hoog, een bepaalde melodie werd geschreven.

bediener van de blaasgalgen van het orgel om de luchttoevoer te verzekeren voordat men elektrisch aangedreven orgels had, ook nog wel orgeltrapper genoemd.

1. sedert de middeleeuwen de aanduiding voor de verticale samenklank in het algemeen of voor consonante samenklanken in het bijzonder. 2. afkorting voor 'harmonieorkest'.

oorspronkelijk een herderslied, in de middeleeuwen driestemmig met refrein. Na ca.1520 een meerstemmige compositie voor a capella koor op een wereldlijke Italiaanse tekst: er wordt gezocht naar dramatiek en toonschildering.

een relatieve ordening van tijdeenheden, bepaald door hoofd- en nevenaccenten, wel verwant aan het ritme, echter niet identiek, daar het metrum een samenvoeging, een geordende tijdseenheid van het vloeiende en gedifferentieerde ritme is. Het metrum wordt aangegeven door de maat.

muzikale voordracht, vocaal of instrumentaal, met of zonder begeleiding. Ook wel als sologroep tegenover een groter geheel, bijvoorbeeld een vocaal-solo-kwartet tegenover het grotere koorgeheel of, zoals in de concerto grosso, een instrumentale solistengroep tegenover het gehele orkest.