Tsjernobyl (Oekraïens: ??????????, Tsjornobyl) ligt in het noorden van Oekraine, de plaats is vooral bekend door de kernramp die plaatsvond op 26 april in 1986.

Tsjernobyl (Russisch: Черно́быль — Oekraïens: Чорно́биль) is een kleine stad aan de rivier de Pripjat, gelegen in de oblast Kiev, in het noorden van Oekraïne, niet ver van de grens met Wit-Rusland. Ts [..]

(zov: Chernobyl)

In de plaats Tsjernobyl, 130 km ten noordwesten van Kiev, zijn tussen 1977 en 1983 vier reactorblokken van het type RBMK-1000 in bedrijf gesteld. In blok 4 gebeurde op 26 april 1986 het tot nu toe ernstigste ongeval bij de vreedzame toepassing van kernenergie. Het ongeval in de kerncentrale van Tsjernobyl is toe te schrijven aan fundamentele fouten in het reactorontwerp. De reactor bleek door dampbelvorming in de koelkanalen prompt-kritiek te kunnen worden. Het ongeval werd overigens ingeleid door menselijke fouten, gemaakt tijdens abnormale bedrijfscondities. Dit is gebleken uit onderzoek van de IAEA. Het reactorongeval ontstond tijdens een experiment met de turbine-generatorgroep van de centrale. Door een reeks bedieningsfouten tot en met de overbrugging van de afschakelsignalen, trad er een sterke vermogensstijging op, en wel tot honderd maal het volle vermogen. Door de oververhitting van de splijtstof gingen de splijtstofelementen barsten; een hevige splijtstof/water-reactie ontstond met een schoksgewijze drukopbouw en verwoesting van het reactorgebouw. Het grafiet (de moderator) en de installatie raakten in brand. Gedurende deze fase werden tonnen radioactieve splijtstof de atmosfeer ingeslingerd. Om de brand van het grafiet te verstikken en de gevolgen van het ongeval te beperken werd over blok 4 gedurende de volgende dagen vanuit de lucht in totaal 5000 ton lood, zand en leem gestort. Tot november 1986 werd reactorblok 4 onder enkele meters beton `begraven'. De reactoren 1 en 2 zijn kort daarna weer in bedrijf gesteld, blok 3 pas eind 1987. Het vrijkomen van radioactieve splijtingsprodukten uit de verwoeste reactor strekte zich in totaal over tien dagen uit. Vanwege de sterke thermiek ten gevolge van de brand en de lokale weersomstandigheden stegen de radioactieve stoffen, in het bijzonder de vluchtige splijtingsprodukten zoals jodium en cesium, tot een hoogte van meer dan 1,5 kilometer. Dit had tot gevolg dat de 2 à 4.1018 Bq aan vrijgekomen activiteit werd verspreid over grote delen van Europa. De op 26 april 1986 heersende windrichting voerde de eerste vrijgekomen radioactieve stoffen naar Zweden. De daar gemeten activiteitstoename van de lucht was in het Westen de eerste aanwijzing van het ongeval. Door de wisselende weersomstandigheden in de dagen erna kwam radioactieve neerslag terecht in Polen, de Balkan en het midden van Europa. Op 2 mei bereikte de radioactieve wolk Nederland. Het personeel van de kerncentrale en in het bijzonder het bij de brandbestrijding ingezette personeel werd zeer ernstig getroffen. Er zijn dosiswaarden gemeld tot 16 Gy; 203 personen met acuut stralingssyndroom werden in klinieken behandeld. Tengevolge van verbranding en blootstelling aan straling overleden 31 personen binnen enkele weken. In de dagen na het ongeval zijn 135.000 personen geëvacueerd. Deze groep heeft een collectief dosisequivalent ontvangen van 16.000 mens-sievert, hetgeen betekent dat verwacht moet worden dat de sterfte aan kanker (over enkele tientallen jaren) 2 procentpunt hoger komt te liggen voor deze inmiddels verspreide bevolkingsgroep. Voor de 75 miljoen inwoners van Wit-Rusland en de Oekraïne, die niet zijn geëvacueerd, zal de kans op overlijden aan kanker met 0,4 procentpunt toenemen. Ten noordwesten van Tsjernobyl is een gebied ter grootte van de provincie Utrecht voor lange tijd onbruikbaar voor landbouw en veeteelt. Door grote verschillen in lokale weersomstandigheden zijn de uit de radioactieve wolk neergeslagen hoeveelheden activiteit in het westen van Europa sterk plaatsafhankelijk. Het is daarom niet mogelijk één algemeen beeld te geven van de resulterende stralingsdosis, die bovendien nog sterk van de individuele voedingsgewoonten afhangt. De inhalatiedosis werd vrijwel uitsluitend bepaald door de luchtactiviteit in de periode van 1 tot 5 mei 1986. Belangrijke nucliden voor de gemiddelde dosis waren daarbij I-131, Ru-106, Te-129m, Te-132 evenals Cs-134 en Cs-137. De ingestiedosis is vrijwel uitsluitend het gevolg van I-131, Cs-134 en Cs-137, aangezien alle andere radionucliden wegens hun geringe concentratie in voedingsmiddelen niet van betekenis zijn. De stralingsbelasting in de volgende jaren is aanmerkelijk geringer dan in het eerste jaar na het ongeval, omdat de effecten van oppervlaktebesmetting, die direct (bijvoorbeeld via groente) of indirect (bijvoorbeeld via melk en vlees) aan de stralingsbelasting bijdroegen, sterk zijn afgenomen. In Nederland bedraagt de individuele dosis ten gevolge van het Tsjernobyl-ongeval thans nog 0,01 mSv/jaar, zie ook Blootstelling aan straling. Het Tsjernobyl-ongeval heeft in een groot aantal landen, waaronder Nederland, een beslissende invloed gehad op de besluitvorming over uitbreiding van het nucleaire vermogen.